Kamay na Bakal?

“Wala nang pag-asa ang Pilipinas”

Iyan ang sabi sa akin ng kausap ko. Ayon sa kanya, palala nang palala ang lagay ng bansa. Ang mga tao, walang disiplina. Ang mga politiko, korap pa rin.
Gusto kong itanong sa kanya, E ano pala ang solusyon diyan?

Bago ko pa maitanong, may sagot na siya. Kelangan lang ng disiplina. Kelangan ng lider na kayang magpatupad ng disiplina sa mga tao. Lumabas ang pangalan ng isang  kandidato sa susunod na eleksyon. Matunog ang pangalan, kamay na bakal ag dala niya.

Napailing ako. Tinanong ang opinyon ko. Sinabi ko lang, hindi ako pabor sa kanya, parang si Erap lang ang ganap niyan ‘pag nanalo yan. Bakit? Wala sa kanya ang suporta ng mga diyos ng Makati. Andami niyang gustong baguhin, andami ring masasagasaan. Sagot niya, edi diktador ang kailangan para may magbago.

Pumasok sa usapan si Marcos at ang Martial Law. Nagulat ako sa dami ng taong bilib kay Marcos. The Greatest President daw. Andami daw nagawa para sa bansa. 1 is to 1 daw ang palitan ng piso sa dolyar noong panahon niya. Disiplinado raw ang mga tao noong panahon niya. At higit sa lahat, pinakamayaman daw ang Pilipinas sa Asya noong panahon niya.

Ang nasabi ko lang, we won’t be having this conversation if we’re living in the Marcos era. Bilang historian, kinailangan naming tingnan ang mga pangyayari sa nakaraan base sa maganda at pangit na aspeto nito. In actuality, mukhang maraming nagawa si Marcos dahil iyon ang sinasabi ng media noon, na siya namang kontrolado ng nasabing diktador.

Ang tatay ko ay dating seminarista. Noong lumabas siya ng seminaryo noong early 1980’s, ibang Pilipinas na ang dinatnan niya kaysa sa noong pumasok siya ng nasabing paaralan mid-1970’s: dumami ang mga squatter, at lumaganap ang droga at krimen sa bansa. Naglabasan din ang mga ‘bold’ na pelikula (na may suporta diumano ni Imelda bilang ‘form of art’). Mas marami na ang mga NPA kahit sa siyudad, at tumindi ang laban ng mga Moro sa Mindanao. At siyempre, nariyan ang mga sundalong naka-sibilyan na nakikinig sa mga usapan para matukoy ang mga Komunista.

The truth is, things weren’t so great during Marcos’ time. Oo, mukhang mas disiplinado ang mga tao, pero dahil sa pinaghaharian sila ng takot. Ang nakakalungkot, lumaki ang henerasyon ngayon na hindi alam ang takot: walang giyera o malaking kaguluhan. Mapayapa na ang bansa ngayon. Oo, magulo ang mga Pilipino. Oo, kailangan natin ng disiplina. Pero hindi makukuha ang tunay na disiplina, ang tunay na demokrasya, sa pagpupumilit ng iilan.

Itinuturo ng kasaysayan na ang mga bansang naging pinakamayayaman o pinakamalalakas ay hindi narating ang tuktok sa pamamagitan ng pagpipilit na magpasunod sa mga tao: kabaligtaran ang nangyayari sa mga ito. Ang Soviet Union at mga bansang Komunista ay malalaking halimbawa nito. Muntikan nang maging ganoon ang pangyayari sa ating bansa, kung hindi nangibabaw ang demokrasya.

Hindi perpekto ang bansa natin. Sobrang dami ng kailangang ayusin. Sa kasalukyan ay malayo pa tayo sa masasabing tunay na demokrasya. Ngunit ang proseso nito ay sadyang matagal. Ang Great Britain ay natutunan ito sa loob ng isang libong taon, ang United States naman sa loob ng 200 taon. Ang kailangan lang ay hindi tayo mawalan ng pag-asa, at bantayan ng maigi ang ating pamahalaan upang matupad pinakaaasam-asam nating pag-unlad.

Hindi solusyon ang diktadurya. Ngunit nakakatakot na nakatakda nating  ulitin ang madilim na parte ng ating kasaysayan dahil nakalimutan na ng mga tao ang mga aral nito.

Fix the Problem, Not the Blame

Ang Pinoy ay allergic sa responsibilidad. Ikakatwa niya ang paghawak ng responsibilidad kung walang nakikitang ikabubuti ng kanyang sarili. Pero kapag kitang-kita naman ang premyo sa paggawa ng isang bagay, makikipagpatayan para makuha iyon.

Tingnan na lang natin ag politika. Ah,yes, politics. Mapapansin ang pagdami ng krimen habang papalapit ang eleksyon – nakawan, patayan, at marami pang iba. Bakit? Dahil ba sa gusto nilang pasanin ang responsibilidad ng paglilingkod sa mga mamamayan ng ating bansa? HINDI. Dahil sa Pinas,  pera ang pulitika. Sa Pinas, politics is business, not patritism nor public service.

Bakit kaya? Kasi, short-sighted ang Pinoy. May pakialam lang siya sa nasa harapan niya, lalo kung mabuti ito para sa kanya. Hindi mo masasabihan ang Pinoy na huwag gawin ang isang bagay na makakasama sa kanya hanggat hindi niya ito nakikita ng harapan. At kapag nariyan na nga sa harapan nila, ayan na ang sisihan.

Apatnapu’t apat na miyembro ng Special Action Force, namatay sa ambush. Lahat ay highly-trained, ngunit sa huling sandali ay hindi sila nailigtas ng training nila. Sa pagkamatay ng ika-44 na SAF trooper sa yungib ng Mamasapano, Maguindanao noong umagang iyon ay siya namang pagsisimula ng sisihan. Pero wala man lang ni isang nagtanong: Ano ang dapat gawin sa pagkamatay nila?

Ok, granted na napatay sa isang kahiwalay na operasyon ang nakatakas na teroristang dahilan ng massacre ng SAF44. Pero doon ba tumitigil ang problema? Sa ngayon, tahimik na ang mga kamera. Limot na ang galit na naramdaman. Para sa marami, tapos na ang palabas, naisara na ang chapter na ito sa kasaysayan na paniguradong malilimutan na naman ng sambayanang Pilipino.

Short-sighted ang Pinoy. May pakialam lang siya sa nasa harapan niya. At hanggat hindi nakikita ng Pinoy na ang dapat sugpuin ay hindi ang mga terorista at rebelde kundi ang kondisyon ng lipunan na nanganganak ng mga ito, walang pag-asa ang isang mapayapang Pilipinas.

Ang Pamahalaan Natin

Ang Pilipino ay sanay sa ‘tulong’ ng pamahalaan. Tuwing may kalamidad maliit man o malaki, walang kikilos hanggat hindi kumikilos ang gobyerno.

Bakit hindi? E halos sa kabuuan ng nakatalang kasaysayan natin ay pinamahalaan tayo ng isang maliit na grupo ng tao at hindi pinayagang magkaroon ng ‘initiative’ ang mga tao sa takot na mawala sa kanila ang kapangyarihang napanalunan nila.

Bago dumating ang mga Espanyol, ang Pilipinas ay binubuo ng mga magkakahiwalay na kaharian at komunidad na na may magkakaibang kultura at wika. Pinanatili ng mga Conquistadores ang ganitong paghihiwalay ngunit nagpatupad ng Kristyanisasyon sa buong kapuluan maliban sa Mindanao.

Magkakahiwalay sa wika, lahat ay nakaasa sa kapariang Espanyol upang ‘magligtas’ sa mga Indio mula sa kumukulong apoy ng impyerno, habang tinatangay ang lahat ng mga bagay na magdadala sa kanila ng kasalanan tulad ng kayamanan at kapangyarihan.

Sa loob ng tatlong siglo ay nahirati ang mga Indio ng Kapuluan ni Felipe II sa kanilang kinalalagyan at nakalimutan ang pagkakaroon ng sariling sikap at determinasyon na kumilos para sa sariling ikauunlad. Nagkaroon ng rebolusyon, ngunit bumagsak dahil sa mga kadahilanang aking nabanggit.

Dumating ang mga Amerikano, at tinuruan ang isang maliit na grupo ng Pilipino upang pumalit sa mga gampanin na dating hawak ng mga Espanyol, at nagpatupad ng malawakang pagpapaaral sa mga Pinoy upang magkaroon sila ng mga trabahador.

Dumating ang mga Hapon, at ang ating pangangailangan ng isang tagapagligtas ay nakita sa ating kawalan ng determnasyon na harangin ang mga mananakop at maghintay sa utos ng mga Kano. Ang resulta? Nadurog ang Maynila, maraming sakahan ang nanatiling nakatiwangwang dahil wala nang butong maitatanim (kinain ng mga Hapon ang lahat at ang tira ay inubos ng mga gutom na Pinoy), at sa unang pagkakataon, naging problema ang krimen dahil sa laganap na surplus na baril galing sa giyera.

Iniwan tayo ng mga Kano, at ibinigay ang pampaayos sa mga nasira nila (reparations) sa pamahalaan, na sa panahng iyon ay puno ng mga taong nawalan rin ng ari-arian at kailangang unahin ang kanilang pamilya. At ipinanganak ang sistemang paulit-ulit nating pinapayagang lokohin tayo: pami-pamilyang may-ari ng mga balwarte saan mang sulok ng bansa na ginagamit ang buwis bilang kanilang sariling ‘trust-fund’.

Ang epekto, halos lahat ng nasa pamahalaan ay interesado lamang gatasan ang baka na tinatawag nating ‘kaban ng bayan’ at walang kumikilos para sa ikauunlad ng bansa. At isang pamahalaan na hindi handa para sa mga malalaking hamon ng isang nagbabagong daigdig.

Araw ng Kal.. Ano?

Nagdaan ang Araw ng Kalayaan na parang wala lang. Oo, mayroong mga maliliit na watawat sa mga poste ng kuryente at ilang gusali, pero hindi mo ramdam sa mga tao na mahalaga ang kalayaan.

Bakit nila pahahalagahan, e hindi naman pinaghirapan?

Oo, nagbuwis ng buhay ang ating mga bayaning mula Grade 1 pa natin kilala, pero sa pangkalahatan, hindi ramdam ng Pilipino na nakuha niya ang kalayaan bunsod ng sariling sikap.

Tingnan natin ang mga pangyayari noong 1898, ang huling taon ng Rebolusyon. Bago ang taong iyon, isinuko ni Aguinaldo ang rebolusyon kapalit ng danyos at naglagi sa Hong Kong. Kung hindi pa makakakuha ng kaaway na mas malakas ang Espanya e hindi na marahil bumalik pa ang El Presidente.

Sa pag-isponsor ng mga Kano ay bumalik ang Unang Pangulo upang hikayatin ang mga iniwan niyang Katipunero na muling kumalaban sa mga taong umalipin sa atin ng tatlong siglo. Ang hindi niya alam, taktika lang pala iyon para mahati ang mga pwersa ng mga Espanyol at mas madaling matalo ng mga Amerikano.

Nakita agad ang kagustuhan ng mga Kano na magtayo ng kolonya. Idineklarang off-limits sa mga Pinoy ang Manila, at binili ang buong kapuluan sa halagang 10 milyong dolyares.

Sa sumunod na apat na dekada ay inilunsad ng mga Amerikano ang kanilang taktikang gagamitin din nila sa lahat ng mga bansang ‘papalayain’ nila: ang ipakilala ang kulturang Stateside (‘Murica!). Pinuno tayo ng kaisipang ‘US and A’ at halos lahat ng sulok ng kultura natin ay ikiniling natin sa kulturang Amerikano.

Nang dumating ang mga Hapones, sinikap nilang alisin sa mga Pilipino ang impluwensyang ito (at ipalit ang kanilang kultura kahalili nito) pero hindi nagtagal ay nabalewala nang bumalik ang mga Kano, at, sa buwisit ng mga Hapones sa hindi natin pagsunod sa kanila, sinira ang Maynila at pumatay ng libo-libong sibilyan.

Ano na ang lagay ng Pilipinas nang lumaya tayo noong 1946? Ramdam ba nating naipanalo natin ang pagkahaba-habang laban para sa kalayaan? Hindi.

Ibinigay sa atin ang kalayaan na parang batang na-rescue ng Bantay Bata mula sa isang malupit at mapang-abusong tiyuhin. Mapagpasalamat tayo, hindi victorious. At ang pakiramdam na ikaw mismo ang nakakuha ng kalayaan mo ang pinakamahalagang sangkap ng isang bayang mataas ang pagtingin sa sarili at handang humarap sa mga hamon ng hinaharap.

Bagkus makikita natin ang lebel ng pagpapahalaga natin sa sarili tuwing Araw ng Kalayaan. Kung sa ibang bansa ay puno ng pagpapakita ng lakas militar nito at pagbubunyi ng mga tao sa isang kalayaang inasam ng mahabang panahon at ngayon ay dama na, makikita naman sa atin ang pagpapahalaga natin sa kalayaan sa pamamagitan ng pagpunta sa mall, pag-Facebook buong araw, at pagpapasalamat sa  araw na walang pasok at long weekend. Mabuhay ang Pilipinas...

The Girl

There was once a girl named Fe. She was of native Filipino parents born in Manila. At an early age, she was orphaned when her parents were killed in a land dispute. The Spanish priest who took over their land took care of the little orphan with no relatives, raised her and taught her catechism, taught her to be a good Catholic.

She grew up to be a beautiful young woman, the envy of her youth. However, she was maltreated by this friar who kept her like an unpaid servant, who often beat her and insulted her for being an Indio, or inferior to the white man. Throughout her youth, she lived under an atmosphere of abuse and deprivation.

Until one day, he tried to molest her. She resisted and barely escaped. With nowhere else to go, tried her luck in the streets of Manila.

She found work serving an American couple, the only work she knows. They were kind to Fe, and they treated her like the daughter they’ve always wanted to have. They sent her to a school and taught her Western ways. They even bought her clothes and goods from the good ol’ US of A. She liked having these “stateside” items with her, made her feel special, Western, modern. But somehow, she wanted to have her own life, to be free, to master her own fate.

Suddenly, war broke out. The Americans were at war with the Japanese, and Fe, like the rest of the people around her, didn’t know what was happening. Before they knew it, Manila fell to the Japanese without a fight. Her foster parents got out of the country in time but left Fe in Manila, promising to return as soon as the events will permit.

For three years she lived under the Japanese invaders, scrounging for food wherever she can find, trading valuables for sustenance.

Then, just when the American Army was retaking the city, Fe, along with other civilians, were trapped between the advancing American forces and the Japanese who refused to let go without a fight. Fe was in Intramuros during the fiercest days of the battle. A Japanese soldier, frustrated with being trapped and cornered, vented his ire on Fe, whom he found hiding in one of the houses. The soldier brutally raped her until an American GI took the animal off her and killed him in front of her.

After the war, the American couple came back for her. But she did not want anything to do with them anymore. She was angry at them for leaving, blamed them for her misfortunes. Fe was left with nothing to sustain herself, as with anybody else, in the ruins of Manila. War has ravaged the city, and so has her spirit.

Too tired to realize her dreams, yet too proud to take her own life, she continued to live a scarred woman. She earned money by the only way she thought a woman like her deserves – prostitution.

She continued to live this way, often with foreigners who flocked Manila’s Red Light district. She did not care for her life anymore, but she needed the dollars, the yen or whatever currency they give her, and this was a good way to get it.

Until one day, a guy she met proposed to marry her, to take her away from that life, to give her a new lease in life, to “make her great again.” She accepted, and they wed. She left the past behind her, and looked forward to the future with optimism.

For some time, the two were happily married. But soon her husband, who often had many debts, became abusive, and soon forced her back to her old profession to produce money for their children.

After much struggle, she left her husband, and, thinking about her children, tried to find other jobs to sustain her little family. She has lost her faith in men, and had relationships which often ended fast, all with promises of a better life, but ends up the same as her erstwhile husband if not worse.

Today, grown old by the trials of her life, she faces the future with uncertainty. Though she has not forgotten her old dream of freedom, she has lost her faith in a world which had not given her any chance at all. She worries for the fate of her children, whom she fears would not have a chance in life as she did.